《绿色短评》

 | | | 转寄

听tio̍h「你是我ê一部分。」确实ē hông惊！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2022.05.08

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台湾字版简称ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》　　 Lí Lâmhêng

　　　Thiaⁿtio̍h "lí sī góa ê chi̍tpō͘hūn." khaksi̍t ē hông kiaⁿ!

　　 Gôlô chhimlio̍k 乌克兰 chúiàu ê goânin sī siáⁿ? Siōng kántan ê líiû sī, sìgoe̍h jījī, Gôlô chóngthóng Phûteng hoatpiáu choân kok iánkáng ê sî kóng,"乌克兰 tùi lán lâi kóng m̄nā sī chi̍tê kehpiah kok, koh khah sī lán Gôlô le̍ksú, bûnhòa putkhó hunkoah ê chi̍tpō͘hūn!" nn̄g kang āu Gôlô kuntūi tio̍h phah ji̍pkhì 乌克兰. Phû teng hibāng ētàng kā 乌克兰 phō tńgkhì Gôlô ê hoâiphō, jîchhiáⁿ i mā cha̍phun siongsìn 乌克兰 lâng lóng chiok hoangêng Gôlô kuntūi khì. I chiah ē sìnsim móamóa kóng sìkang lāi ētàng siuhok kuiê 乌克兰.

　　1991 nî chì 1992 nîkan, tûliáu 塞尔维亚 kah 蒙特内哥罗（ Tâioân ū lâng e̍k choh "Ô͘soaⁿ"） chi gōa, kîtha ê bîncho̍k kokka chi̍tê chi̍tê ùi 南斯拉夫 to̍kli̍p, goânpún ê liânpang chèngthé tio̍h ánne ta̍uhta̍uh káithé khì. 塞尔维亚 kah 蒙特内哥罗 nn̄g kok tī 1992 nî tiôngsin cho͘chit sêngli̍p liáu 南斯拉夫 liânpang kiōnghôkok, hibāng ētàng chiâⁿ choh goânpún liânpang ê kèsêng chiá. Tānsī inūi sin piankài ê būntê, tìsú chêng 南斯拉夫 kok kok chi kan po̍khoat liáu liânsòa cha̍p nî kú ê 南斯拉夫 lāichiàn.

　　1992 nî 波士尼亚 soanpò͘ to̍kli̍p. Choân kok iok 430 bān jînkháu lāité, 塞尔维亚 lâng 33%, 克罗埃西亚 lâng 17%, 波士尼亚 lâng 44%. Tānsī 塞尔维亚 lâng ê Thatcho̍k Kiōnghôkok kiankoat hoántùi 波士尼亚 to̍kli̍p, in jīnûi 波士尼亚 ê bîncho̍k sinhūn sī hiké ê, 波士尼亚 ê kokka tēūi bô le̍ksú ha̍phoatsèng, 波士尼亚 sī 塞尔维亚 ê chi̍tpō͘hūn. 1992 nî sìgoe̍h chiàncheng po̍khoat, 3 nî pòaⁿ āu 1995 nî cha̍pjīgoe̍h cha̍psì chiah kiatsok. Chit tiûⁿ chiàncheng chōsêng 20 bān lâng síbông, 200 bān lâng chiâⁿ choh lānbîn. Léngtō chiàncheng ê sī Thatcho̍k Kiōnghôkok ê穆拉迪奇 chiongkun, inūi chiàncheng tiong ū hālēng kuntūi chiphêng tô͘sat, só͘í chiànāu i chiâⁿchoh chiàncheng hiâm hoān. I tôbông 16 nî āu, 2011 tī 塞尔维亚 hông lia̍htio̍h. 2017 nî cha̍pitgoe̍h jījī, Liânha̍pkok chêng 南斯拉夫 būntê kokchè hêngsū hoattêng phòaⁿ i bô kî tô͘hêng.

　　 Kìⁿ nā ū gōakok khah ū hūnliōng ê kùipin lâi Tâioân hóngbūn, Tiongkok gōakaupō͘ hoatgiânjîn ittēng ē hoatpiáu khònggī kóng, bó͘ bó͘ lâng ûihoán "it tiong goânchek", sèkài kantaⁿ chi̍tê Tiongkok, Tâioân chū kó͘ tio̍h sī Tiongkok sînsèng léngthó͘ putkhó hunkoah ê chi̍tpō͘hūn. Chū kó͘ sī gōa kó͘? 1683 nî, Chhengkok Khonghitè phàikhián Sì Lông chìnkong Tâioân, 1684 nî Chhengkok tī Tâioân siattì Tâioânhú. Ánne Tâioân tio̍h piànsêng Tiongkok sînsèng putkhó hunkoah léngthó͘ ê chi̍tpō͘hūn? 1271 nî káⁿ bô pí 1683 nî khah kó͘? Bôngkó͘ lâng kokhō kái choh "Tōa Goân Tōa Bôngkó͘ kok", tēngto͘ tī kináji̍t ê Pakkiaⁿ chhī, thóngit Tiongkok. Ánne, káⁿ ēsái kóng, Tiongkok chū kó͘ sī Bôngkó͘ léngthó͘ sînsèng putkhó hunkoah ê chi̍tpō͘hūn? Tiongkok lâng engkai bē tôngì. Pahgōa nî chêng chheng kok phahsu Ji̍tpún, 1895 nî sìgoe̍h cha̍pchhit ji̍t kah Ji̍tpún chhiamtēng "Békoaiⁿ tiâuiok", kā Tâioân choântó kah phêⁿô͘ lia̍ttó koah hō͘ Ji̍tpún. Siáng kóng "putkhó hunkoah" ? Koah kah chiok chhengkhì leh! Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok tùi Tâioân kóng"lí sī góa ê chi̍tpō͘hūn." pîn siáⁿmi̍h? Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok chū 1949 nî cha̍pgoe̍h chheit kiànkok kàu taⁿ, ū tó chi̍t kang, tó chi̍t sî, tó chi̍t hun, tó chi̍t bió thóngtī kòe Tâioân? Bô, oânchoân bô. Chhân bô kau, chúi bô lâu.

　　 Bôlūn tó chi̍t kok hoâiⁿpà tùi lēnggōa chi̍t kok kóng,"lí sī góa ê chi̍tpō͘hūn." Khaksi̍t ēhông kiaⁿ! (220422)

Chù, 乌克兰 南斯拉夫 塞尔维亚 　 蒙特内哥罗　克罗埃西亚 　波士尼亚 　穆拉迪奇　 chhiáⁿ liām Hôagí

Pe̍h-ōe-jī-pán/白话字版

《 Le̍k-sek toán-phêng 》　　 Lí Lâm-hêng

　　　Thiaⁿ-tio̍h "lí sī góa ê chi̍t-pō͘-hūn." khak-si̍t ē hông kiaⁿ!

　　 Gô-lô chhim-lio̍k 乌克兰 chú-iàu ê goân-in sī siáⁿ? Siōng kán-tan ê lí-iû sī, sì-goe̍h jī-jī, Gô-lô chóng-thóng Phû-teng hoat-piáu choân kok ián-káng ê sî kóng,"乌克兰 tùi lán lâi kóng m̄-nā sī chi̍t-ê keh-piah kok, koh khah sī lán Gô-lô le̍k-sú, bûn-hòa put-khó hun-koah ê chi̍t-pō͘-hūn!" nn̄g kang āu Gô-lô kun-tūi tio̍h phah ji̍p-khì 乌克兰. Phû- teng hi-bāng ē-tàng kā 乌克兰 phō tńg-khì Gô-lô ê hoâi-phō, jî-chhiáⁿ i mā cha̍p-hun siong-sìn 乌克兰 lâng lóng chiok hoan-gêng Gô-lô kun-tūi khì. I chiah ē sìn-sim móa-móa kóng sì-kang lāi ē-tàng siu-hok kui-ê 乌克兰.

　　1991 nî chì 1992 nî-kan, tû-liáu 塞尔维亚 kah 蒙特内哥罗（ Tâi-oân ū lâng e̍k choh "Ô͘-soaⁿ"） chi gōa, kî-tha ê bîn-cho̍k kok-ka chi̍t-ê chi̍t-ê ùi 南斯拉夫 to̍k-li̍p, goân-pún ê liân-pang chèng-thé tio̍h án-ne ta̍uh-ta̍uh kái-thé khì. 塞尔维亚 kah 蒙特内哥罗 nn̄g kok tī 1992 nî tiông-sin cho͘-chit sêng-li̍p liáu 南斯拉夫 liân-pang kiōng-hô-kok, hi-bāng ē-tàng chiâⁿ choh goân-pún liân-pang ê kè-sêng chiá. Tān-sī in-ūi sin pian-kài ê būn-tê, tì-sú chêng 南斯拉夫 kok kok chi kan po̍k-hoat liáu liân-sòa cha̍p nî kú ê 南斯拉夫 lāi-chiàn.

　　1992 nî 波士尼亚 soan-pò͘ to̍k-li̍p. Choân kok iok 430 bān jîn-kháu lāi-té, 塞尔维亚 lâng 33%, 克罗埃西亚 lâng 17%, 波士尼亚 lâng 44%. Tān-sī 塞尔维亚 lâng ê That-cho̍k Kiōng-hô-kok kian-koat hoán-tùi 波士尼亚 to̍k-li̍p, in jīn-ûi 波士尼亚 ê bîn-cho̍k sin-hūn sī hi-ké ê, 波士尼亚 ê kok-ka tē-ūi bô le̍k-sú ha̍p-hoat-sèng, 波士尼亚 sī 塞尔维亚 ê chi̍t-pō͘-hūn. 1992 nî sì-goe̍h chiàn-cheng po̍k-hoat, 3 nî pòaⁿ āu 1995 nî cha̍p-jī-goe̍h cha̍p-sì chiah kiat-sok. Chit tiûⁿ chiàn-cheng chō-sêng 20 bān lâng sí-bông, 200 bān lâng chiâⁿ choh lān-bîn. Léng-tō chiàn-cheng ê sī That-cho̍k Kiōng-hô-kok ê穆拉迪奇 chiong-kun, in-ūi chiàn-cheng tiong ū hā-lēng kun-tūi chip-hêng tô͘-sat, só͘-í chiàn-āu i chiâⁿ-choh chiàn-cheng hiâm hoān. I tô-bông 16 nî āu, 2011 tī 塞尔维亚 hông lia̍h--tio̍h. 2017 nî cha̍p-it-goe̍h jī-jī, Liân-ha̍p-kok chêng 南斯拉夫 būn-tê kok-chè hêng-sū hoat-têng phòaⁿ i bô kî tô͘-hêng.

　　 Kìⁿ nā ū gōa-kok khah ū hūn-liōng ê kùi-pin lâi Tâi-oân hóng-būn, Tiong-kok gōa-kau-pō͘ hoat-giân-jîn it-tēng ē hoat-piáu khòng-gī kóng, bó͘ bó͘ lâng ûi-hoán "it tiong goân-chek", sè-kài kan-taⁿ chi̍t-ê Tiong-kok, Tâi-oân chū kó͘ tio̍h sī Tiong-kok sîn-sèng léng-thó͘ put-khó hun-koah ê chi̍t-pō͘-hūn. Chū kó͘ sī gōa kó͘? 1683 nî, Chheng-kok Khong-hi-tè phài-khián Sì Lông chìn-kong Tâi-oân, 1684 nî Chheng-kok tī Tâi-oân siat-tì Tâi-oân-hú. Án-ne Tâi-oân tio̍h piàn-sêng Tiong-kok sîn-sèng put-khó hun-koah léng-thó͘ ê chi̍t-pō͘-hūn? 1271 nî káⁿ bô pí 1683 nî khah kó͘? Bông-kó͘ lâng kok-hō kái choh "Tōa Goân Tōa Bông-kó͘ kok", tēng-to͘ tī kin-á-ji̍t ê Pak-kiaⁿ chhī, thóng-it Tiong-kok. Án-ne, káⁿ ē-sái kóng, Tiong-kok chū kó͘ sī Bông-kó͘ léng-thó͘ sîn-sèng put-khó hun-koah ê chi̍t-pō͘-hūn? Tiong-kok lâng eng-kai bē tông-ì. Pah-gōa nî chêng chheng kok phah-su Ji̍t-pún, 1895 nî sì-goe̍h cha̍p-chhit ji̍t kah Ji̍t-pún chhiam-tēng "Bé-koaiⁿ tiâu-iok", kā Tâi-oân choân-tó kah phêⁿ-ô͘ lia̍t-tó koah hō͘ Ji̍t-pún. Siáng kóng "put-khó hun-koah" ? Koah kah chiok chheng-khì leh! Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok tùi Tâi-oân kóng"lí sī góa ê chi̍t-pō͘-hūn." pîn siáⁿ-mi̍h? Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok chū 1949 nî cha̍p-goe̍h chhe-it kiàn-kok kàu taⁿ, ū tó chi̍t kang, tó chi̍t sî, tó chi̍t hun, tó chi̍t bió thóng-tī kòe Tâi-oân? Bô, oân-choân bô. Chhân bô kau, chúi bô lâu.

　　 Bô-lūn tó chi̍t kok hoâiⁿ-pà tùi lēng-gōa chi̍t kok kóng,"lí sī góa ê chi̍t-pō͘-hūn." Khak-si̍t ēhông kiaⁿ! (220422)

Chù, 乌克兰 南斯拉夫 塞尔维亚 　 蒙特内哥罗　克罗埃西亚 　波士尼亚 　穆拉迪奇　 chhiáⁿ liām Hôa-gí


　　俄罗侵略乌克兰主要ê原因是啥？上简单ê理由是：四月二二，俄罗总统浮丁发表全国演讲ê时讲：「乌克兰对咱来讲m̄-nā是一个隔壁国，koh khah是咱俄罗历史、文化不可分割ê一部分！」两工后俄罗军队tio̍h拍入去乌克兰。浮丁希望ē-tàng kā乌克兰抱转去俄罗ê怀抱，而且伊mā十分相信乌克兰人lóng足欢迎俄罗军队去。伊chiahē信心满满讲四工内ē-tàng收复归个乌克兰。

　　1991年至1992年间，除了塞尔维亚kah蒙特内哥罗（台湾有人译作「乌山」）之外，其他ê民族国家一个一个ùi南斯拉夫独立，原本ê联邦政体tio̍hán-ne ta̍uh-ta̍uh解体去。塞尔维亚kah蒙特内哥罗两国tī 1992年重新组织成立了南斯拉夫联邦共和国，希望ē-tàng成作原本联邦ê继承者。但是因为新边界ê问题，致使前南斯拉夫各国之间爆发了连续十年久ê南斯拉夫内战。

　　1992年波士尼亚宣布独立。全国约430万人口内底，塞尔维亚人33%，克罗埃西亚人17%，波士尼亚人44%。但是塞尔维亚人ê塞族共和国坚决反对波士尼亚独立，in认为波士尼亚ê民族身份是虚假ê，波士尼亚ê国家地位无历史合法性，波士尼亚是塞尔维亚ê一部分。1992年四月战争爆发，3年半后1995年十二月十四chiah结束。Chit场战争造成20万人死亡，200万人成作难民。领导战争ê是塞族共和国ê穆拉迪奇将军，因为战争中有下令军队执行屠杀，所以战后伊成作战争嫌犯。伊逃亡16年后，2011tī塞尔维亚hông掠tio̍h。2017年十一月二二，联合国前南斯拉夫问题国际刑事法庭判伊无期徒刑。

　　见nā有外国khah有份量ê贵宾来台湾访问，中国外交部发言人一定ē发表抗议讲，某某人违反「一中原则」，世界kan-taⁿ一个中国，台湾自古tio̍h是中国神圣领土不可分割ê一部分。自古是gōa古？1683年，清国康熙帝派遣施琅进攻台湾，1684年清国tī台湾设置台湾府。án-ne台湾tio̍h变成中国神圣不可分割领土ê一部分？1271年敢无比1683年khah古？蒙古人国号改作「大元大蒙古国」，定都tī今á日ê北京市，统一中国。Án-ne，敢ē-sái讲：中国自古是蒙古领土神圣不可分割ê一部分？中国人应该bē同意。百外年前清国拍输日本，1895年四月十七日kah日本签订「马关条约」，kā台湾全岛kah澎湖列岛割hō͘日本。Siáng讲「不可分割」？割kah足清气咧！中华人民共和国对台湾讲「你是我ê一部分。」凭啥物？中华人民共和国自1949年十月初一建国到taⁿ，有tó一工、tó一时、tó一分、tó一秒统治过台湾？无，完全无。田无沟、水无流。

　　无论tó一国横霸对另外一国讲：「你是我ê一部分。」确实ē hông惊！ (220422)

注：乌克兰 塞尔维亚　南斯拉夫 蒙特内哥罗　克罗埃西亚　波士尼亚　穆拉迪奇　　请念华语