《绿色短评》

 | | | 转寄

教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê资本！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2022.10.2

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台湾字版简称ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》　 Lí Lâmhêng

　　　　Kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿchò chengeng ngō͘bān ê chupún!

Káugoe̍h jīcha̍p, Bînchiòngtóng li̍púi, Sintek chhītiúⁿ chhamsoánjîn Ko Khēngan tī Tāipak tiàukhui kìchiáhōe kóng, góa Ko Khēngan m̄ sī Lîm Tìkian. Góa Ko Khēngan ùi sèhàn kàu tōa, Pakitlú Tâitāi mài kóng, Sutāi mā sī póngsiú ji̍pkhì・ ê, Tâitāi sī tēit miâ pitgia̍p, goán m̄ sī chhinchhiūⁿ siáⁿmi̍h Tionghôa Tāiha̍k Iākanpō͘, liáuāu chiah tio̍h khì chò Tâitāi ê chit ê se̍ksū lâi koàn chúi.

　　 Káugoe̍h jīcha̍p àm, Bînchìntóng Sin tek chhītiúⁿ chhamsoánjîn Sím Hūikhēng tī Bīnchheh téngbīn hoatbûn, chí Bînchiòngtóng chhamsoánjîn Ko Khēngan kóng "goán kináji̍t m̄ sī chhinchhiūⁿ siáⁿmi̍h Tionghôa Tāiha̍k Iākan pō͘", chit kù ōe hō͘ i siūⁿ kóng ná ē ánne? chòchhân ê lāubú khekkhó͘ hō͘ i tha̍kchheh, kiôngtiāu "tha̍kchu, kàuio̍k, sī beh hō͘ lán ētàng chiâⁿchò koh khah hó ê lâng, ētàng kā lán só͘ o̍h・ê kònghiàn hō͘ siāhōe, pangchō͘ suiàu pangchō͘ ê lâng, kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿchò chengeng ngō͘bān ê chupún!" kóng tit chiâⁿ hó.

Khó ji̍p tēit liû ê ha̍khāu, tha̍k hó ha̍khāu, sī jînseng ta̍h chhut hēngūn ê tēit pō͘ nāniā. Cháchêng Tâioân múi nî Tāichoan Liânkhó, lóng ē kongpò͘ kah, it, piáⁿ cho͘ ê chiōnggoân. Lán beh mn̄g・ ê sī hiahê Tâioân siōngkài kia̍tchhut ê jînchâi, chengeng tiong ê chengeng, lō͘bóe tùi siāhōe, tùi kokka, tùi jînlūi ū chò siáⁿmi̍h ta̍ttit lán siàuliām ê kònghiàn ábô? Che pí gâu tha̍kchheh, tha̍k hó ha̍khāu koh khah iàukín.

　　 Lán ēng Lô Itkun chò lē, chi̍tê Hoalian gíná, siáuha̍k tha̍k Hoalian Suchoan Hùsió, siáuha̍k gō͘ nî tio̍h inūi sêngchek iuoa̍t thiàukip khì tha̍k Hoaliânkoānli̍p Hoekong Koktiong, kotiong lâi Tāipak tha̍k Kiànkok Tiongha̍k sò͘lí chuiupan. Jī nî tha̍kliáu khó ji̍pkhì Tâioân Tāiha̍k Iha̍khē, lâng tha̍k chhit nî ê iha̍khē, i la̍k nî tha̍k pitgia̍p. Pitgia̍p láu khì Huichiu Malawi chò nn̄g nî thètāie̍k iseng, pangchō͘ tongtē ê AIDS pēⁿ hoānchiá. Tńglâi Tâioân liáuāu, tī Tâitāi Pēⁿīⁿ lāikho kangchok koh tī kámjiámkho siū hùn, i koattēng choh hônge̍k isu. Chhúāu i iûgoân ē tńgkhì Tâitāi Pēⁿīⁿ khòaⁿchín, Chútī AIDS pēⁿ hoānchiá. 2007 nî khí, Chitkoánsú lio̍ksio̍k phàikhián 5 miâ iusiù ê hônge̍k isu khì Bíkok, chiapsiū CDC ê liûhêngpēⁿ tiâucha hùnliān. Nn̄g nî kîkan, hō͘ i siūek chiâⁿ tōa.

2019 nîté tī PTT téngbīn khòaⁿtio̍h Tiongkok ū lūisū SARS e̍kchêng sìnsit, tēit sîkan kóaⁿkín hiòng Ōeho̍kpō͘ téngsi pòkò, Ōeho̍kpō͘ sûisî phài 3 ūi choanka khì Búhàn si̍ttē liáukái, chi̍t hongbīn choân Tâioân sûisî thêko kéngkài kah hôngpī, hō͘ chènghú the̍hchá chi̍ttōapō͘ chò hônge̍k ê chhòsi, kìmchí Búhàn huiki ti̍t poe Tâioân, hō͘ Tâioân phiahbián liáu e̍kchêng ê chhiongkek. Kiⁿî chhitgoe̍h tiong, Ōeho̍k Pō͘tiúⁿ Tân Sîtiong sîchit tâuji̍p Tâipak Chhītiúⁿ Chhamsoán oa̍htāng, nâ pe̍h chèngkheh mē i pō͘tiúⁿ jīmlāi hônge̍k kangchok "Chiòngsòe bô lêng, thiámsí saⁿ kun." Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ chhiòchhiò ìn kóng, kantāⁿ thiámsí Itkun la̍h! I kóng ê Itkun, tio̍h sī Ōeho̍kpō͘ iliâu ìnpiàncho͘ hùcho͘tiúⁿ Lô Itkun. Saⁿgoe̍h saⁿcha̍pit, Tiongiong Liûhêng E̍kchêng Chíhui Tiongsim chíhuikoaⁿ Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ chhutse̍k Sióeng Chi Iúhōe ê sî thàulāu, Lô Itkun ū chi̍t kang àmsî 11 tiám 40 hun hiòng i chhéngkà, kóng i ittēng tio̍h tńgkhì chhù sé saⁿ, koh bô sé tio̍h bô saⁿ thang ōaⁿ. Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ kóngkah simthâu sng,"ba̍ksái ti̍tti̍t beh lâu chhut lâi."

　　 Kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿchò chengeng ngō͘bān ê chupún, tiōngiàu・ê sī lí ūi siāhōe kokka jînlūi chò siáⁿ. (220923)


Pe̍h-ōe-jī-pán/白话字版

《 Le̍k-sek toán-phêng 》　 Lí Lâm-hêng

　　　　Kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿ-chò cheng-eng ngō͘-bān ê chu-pún!

Káu-goe̍h jī-cha̍p, Bîn-chiòng-tóng li̍p-úi, Sin-tek chhī-tiúⁿ chham-soán-jîn Ko Khēng-an tī Tāi-pak tiàu-khui kì-chiá-hōe kóng, góa Ko Khēng-an m̄ sī Lîm Tì-kian. Góa Ko Khēng-an ùi sè-hàn kàu tōa, Pak-it-lú Tâi-tāi mài kóng, Su-tāi mā sī póng-siú ji̍p-khì-・ ê, Tâi-tāi sī tē-it miâ pit-gia̍p, goán m̄ sī chhin-chhiūⁿ siáⁿ-mi̍h Tiong-hôa Tāi-ha̍k Iā-kan-pō͘, liáu-āu chiah tio̍h khì chò Tâi-tāi ê chit ê se̍k-sū lâi koàn chúi.

　　 Káu-goe̍h jī-cha̍p àm, Bîn-chìn-tóng Sin tek chhī-tiúⁿ chham-soán-jîn Sím Hūi-khēng tī Bīn-chheh téng-bīn hoat-bûn, chí Bîn-chiòng-tóng chham-soán-jîn Ko Khēng-an kóng "goán kin-á-ji̍t m̄ sī chhin-chhiūⁿ siáⁿ-mi̍h Tiong-hôa Tāi-ha̍k Iā-kan pō͘", chit kù ōe hō͘ i siūⁿ kóng ná ē án-ne? chò-chhân ê lāu-bú khek-khó͘ hō͘ i tha̍k-chheh, kiông-tiāu "tha̍k-chu, kàu-io̍k, sī beh hō͘ lán ē-tàng chiâⁿ-chò koh- khah hó ê lâng, ē-tàng kā lán só͘ o̍h-・ê kòng-hiàn hō͘ siā-hōe, pang-chō͘ su-iàu pang-chō͘ ê lâng, kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿ-chò cheng-eng ngō͘-bān ê chu-pún!" kóng tit chiâⁿ hó.

Khó ji̍p tē-it liû ê ha̍k-hāu, tha̍k hó ha̍k-hāu, sī jîn-seng ta̍h chhut hēng-ūn ê tē-it pō͘ nā-niā. Chá-chêng Tâi-oân múi nî Tāi-choan Liân-khó, lóng ē kong-pò͘ kah, it, piáⁿ cho͘ ê chiōng-goân. Lán beh mn̄g-・ ê sī hiah-ê Tâi-oân siōng-kài kia̍t-chhut ê jîn-châi, cheng-eng tiong ê cheng-eng, lō͘-bóe tùi siā-hōe, tùi kok-ka, tùi jîn-lūi ū chò siáⁿ-mi̍h ta̍t-tit lán siàu-liām ê kòng-hiàn á-bô? Che pí gâu tha̍k-chheh, tha̍k hó ha̍k-hāu koh khah iàu-kín.

　　 Lán ēng Lô It-kun chò lē, chi̍t-ê Hoa-lian gín-á, siáu-ha̍k tha̍k Hoa-lian Su-choan Hù-sió, siáu-ha̍k gō͘ nî tio̍h in-ūi sêng-chek iu-oa̍t thiàu-kip khì tha̍k Hoa-liân-koān-li̍p Hoe-kong Kok-tiong, ko-tiong lâi Tāi-pak tha̍k Kiàn-kok Tiong-ha̍k sò͘-lí chu-iu-pan. Jī nî tha̍k-liáu khó ji̍p-khì Tâi-oân Tāi-ha̍k I-ha̍k-hē, lâng tha̍k chhit nî ê i-ha̍k-hē, i la̍k nî tha̍k pit-gia̍p. Pit-gia̍p láu khì Hui-chiu Malawi chò nn̄g nî thè-tāi-e̍k i-seng, pang-chō͘ tong-tē ê AIDS pēⁿ hoān-chiá. Tńg-lâi Tâi-oân liáu-āu, tī Tâi-tāi Pēⁿ-īⁿ lāi-kho kang-chok koh tī kám-jiám-kho siū hùn, i koat-tēng choh hông-e̍k i-su. Chhú-āu i iû-goân ē tńg-khì Tâi-tāi Pēⁿ-īⁿ khòaⁿ-chín, Chú-tī AIDS pēⁿ hoān-chiá. 2007 nî khí, Chit-koán-sú lio̍k-sio̍k phài-khián 5 miâ iu-siù ê hông-e̍k i-su khì Bí-kok, chiap-siū CDC ê liû-hêng-pēⁿ tiâu-cha hùn-liān. Nn̄g nî kî-kan, hō͘ i siū-ek chiâⁿ tōa.

2019 nî-té tī PTT téng-bīn khòaⁿ-tio̍h Tiong-kok ū lūi-sū SARS e̍k-chêng sìn-sit, tē-it sî-kan kóaⁿ-kín hiòng Ōe-ho̍k-pō͘ téng-si pò-kò, Ōe-ho̍k-pō͘ sûi-sî phài 3 ūi choan-ka khì Bú-hàn si̍t-tē liáu-kái, chi̍t hong-bīn choân Tâi-oân sûi-sî thê-ko kéng-kài kah hông-pī, hō͘ chèng-hú the̍h-chá chi̍t-tōa-pō͘ chò hông-e̍k ê chhò-si, kìm-chí Bú-hàn hui-ki ti̍t poe Tâi-oân, hō͘ Tâi-oân phiah-bián liáu e̍k-chêng ê chhiong-kek. Kin-nî chhit-goe̍h tiong, Ōe-ho̍k Pō͘-tiúⁿ Tân Sî-tiong sî-chit tâu-ji̍p Tâi-pak Chhī-tiúⁿ Chham-soán oa̍h-tāng, nâ pe̍h chèng-kheh mē i pō͘-tiúⁿ jīm-lāi hông-e̍k kang-chok "Chiòng-sòe bô lêng, thiám-sí saⁿ kun." Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ chhiò-chhiò ìn kóng, kan-tāⁿ thiám-sí It-kun la̍h! I kóng ê It-kun, tio̍h sī Ōe-ho̍k-pō͘ i-liâu ìn-piàn-cho͘ hù-cho͘-tiúⁿ Lô It-kun. Saⁿ-goe̍h saⁿ-cha̍p-it, Tiong-iong Liû-hêng E̍k-chêng Chí-hui Tiong-sim chí-hui-koaⁿ Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ chhut-se̍k Sió-eng Chi Iú-hōe ê sî thàu-lāu, Lô It-kun ū chi̍t kang àm-sî 11 tiám 40 hun hiòng i chhéng-kà, kóng i it-tēng tio̍h tńg-khì chhù sé saⁿ, koh bô sé tio̍h bô saⁿ thang ōaⁿ. Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ kóng-kah sim-thâu sng,"ba̍k-sái ti̍t-ti̍t beh lâu chhut lâi."

　　 Kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿ-chò cheng-eng ngō͘-bān ê chu-pún, tiōng-iàu-・ê sī lí ūi siā-hōe kok-ka jîn-lūi chò siáⁿ. (220923)




九月二十，民众党立委、新竹市长参选人高虹安tī台北召开记者会讲，我高虹安m̄是林智坚。我高虹安ùi细汉到大，北一女台大mài讲，师大mā是榜首入去ê，台大是第一名毕业，阮m̄是亲像啥物中华大学夜间部，了后chiah tio̍h去做台大ê chit个硕士来灌水。

　　九月二十暗，民进党新竹市长参选人沈慧虹tī面册顶面发文，指民众党参选人高虹安讲「阮今á日m̄是亲像啥物中华大学夜间部」，chit句话hō͘伊想讲ná ē án-ne？做田ê老母刻苦hō͘伊读册，强调「读书、教育，是beh hō͘咱ētàng成做koh-khah好ê人，ē-tàng kā咱所学ê贡献hō͘社会，帮助需要帮助ê人，教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê资本！」讲得chiâⁿ好．

考入第一流ê学校、读好学校，是人生踏出幸运ê第一步nā-ni。早前台湾每年大专联考，lóngē公布甲、乙、丙组ê状元。咱beh问ê是hiah-ê台湾上盖杰出ê人才、菁英中ê菁英，路尾对社会、对国家、对人类有做啥物值得咱数念ê贡献á-bô？Che比gâu读册、读好学校koh khah要紧。

　　咱用罗一钧做例，一个花莲gín-á，小学读花莲师专附小，小学五年tio̍h因为成绩优异跳级去读花莲县立花岗国中，高中来台北读建国中学数理资优班。二年读了考入去台湾大学医学系，人读七年ê医学系，伊六年读毕业。毕业了去非洲Malawi作两年替代役医生，帮助当地êAIDS病患者。转来台湾了后，tī台大病院内科工作kohtī感染科受训，伊决定作防疫医师。此后伊犹原ē转去台大病院看诊，主治AIDS病患者。2007年起，疾管署陆续派遣5名优秀ê防疫医师去美国，接受CDCê流行病调查训练。两年期间，hō͘伊受益chiâⁿ大。

2019年底tīPTT顶面看tio̍h中国有类似SARS疫情讯息，第一时间赶紧向卫服部顶司报告，卫服部随时派三位专家去武汉实地了解，一方面全台湾随时提高警戒kah防备，hō͘政府提早一大步做防疫ê措施，禁止武汉飞机直飞台湾、hō͘台湾避免了疫情ê冲击。今年七月中，卫服部长陈时中辞职投入台北市长参选活动，蓝白政客骂伊部长任内防疫工作「将帅无能，累死三军。」陈时中笑笑应讲：kan-tāⁿ累坏一钧la̍h！伊讲ê一钧，tio̍h是卫服部医疗应变组副组长罗一钧。三月三十一，中央流行疫情指挥中心指挥官陈时中出席小英之友会ê时透露，罗一钧有一工暗时11时40分向他请假，讲伊一定tio̍h转去厝洗衫，koh无洗tio̍h无衫thang换。陈时中讲kah心头酸，「目屎直直beh流出来。」

　　教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê资本，重要ê是你为社会国家人类做啥。 (220923)